Τα μπονσάι (bonsai) είναι φυτά μινιατούρες που αποτελούν ρεαλιστικές απεικονίσεις δέντρων μέσα σε γλάστρα.
Η τέχνη της δημιουργίας των μπονσάι, δηλαδή η αναπαραγωγή των μορφών φυσικών δέντρων σε μικρογραφία, έχει τις ρίζες της στην Κίνα και στην Ιαπωνία όπου εφαρμόζεται εδώ και αιώνες. Στις χώρες της ανατολής, έχει έντονο συμβολισμό και είναι συνδεδεμένη με τη γαλήνη, την αρμονία και την ισορροπία με το φυσικό περιβάλλον. Η καλλωπιστική αξία και η ομορφιά ενός μπονσάι αυξάνεται όσο μεγαλώνει η ηλικία του και εξαρτάται από το είδος του φυτού και την διαμόρφωση του κορμού, των κλαδιών και των ριζών του.
Είναι γνωστό ότι τα μπονσάι χρειάζονται ιδιαίτερη περιποίηση και κατάλληλη φροντίδα για να παραμείνουν όμορφα και υγιή σε αυτή τη μικροσκοπική μορφή. Αν και έχουν περιορισμένη ανάπτυξη που φτάνει σε ύψος μέχρι 1 μέτρο, τα μπονσάι δεν είναι απαραίτητα νάνες ποικιλίες φυτών. Τα φυτά που έχουν σχετικά μικρά φύλλα είναι πιο εύκολα να μετατραπούν σε μπονσάι, ωστόσο όλα τα είδη φυτών που έχουν ξυλώδη κορμό και αναπτύσσουν κλαδιά μπορούν να γίνουν μπονσάι. Όταν τα δεντράκια φυτευτούν σε γλάστρα, η ανάπτυξη του ριζικού συστήματος και η απορρόφηση θρεπτικών στοιχείων περιορίζεται. Με διάφορες τεχνικές, όπως το κλάδεμα, την τοποθέτηση συρμάτων στους βλαστούς, με ελεγχόμενο πότισμα και λίπανση μπορούμε να διαμορφώσουμε τα φυτά και να δημιουργήσουμε τις αντίστοιχες μινιατούρες δέντρων. Η διαδικασία δημιουργίας ενός φυτού μπονσάι είναι εξαιρετικά σύνθετη και συνήθως διαρκεί αρκετά χρόνια.
Ποια είναι η κατάλληλη θέση τοποθέτησης για τα μπονσάι;
Μια πολύ συνηθισμένη παρανόηση είναι ότι τα δέντρα μπονσάι διατηρούνται σε εσωτερικό χώρο. Στην πραγματικότητα, τα μπονσάι πρέπει να τοποθετούνται έξω και να εκτίθενται σε συνθήκες άνοιξης, καλοκαιριού, φθινοπώρου και χειμώνα όπως τα πραγματικά δέντρα. Μόνο τα τροπικά και υποτροπικά φυτά μπορούν να επιβιώσουν στο μικροκλίμα του εσωτερικού των σπιτιών και των γραφείων.
Tι φυτόχωμα χρειάζονται τα μπονσάι για να ευδοκιμήσουν;
Tο χώμα για μπονσάι πρέπει να εφοδιάζει με την απαιτούμενη υγρασία το περιορισμένο ριζικό σύστημα του φυτού και συγχρόνως να εξασφαλίζει την κατάλληλη αποστράγγιση για να απομακρύνεται το νερό που περισσεύει κατά το πότισμα. Παράλληλα, το χώμα πρέπει να έχει την κατάλληλη δομή και σύνθεση που να εξασφαλίζει τον καλό αερισμό της ρίζας του φυτού, κάτι που είναι απαραίτητο για να ευδοκιμήσει ένα φυτό μπονσάι. Στην αγορά μπορούμε να προμηθευτούμε φυτόχωμα ειδικό για φύτευση μπονσάι που συνήθως περιέχει τύρφη, άμμο, λάβα, ελαφρόπετρα και ακαντάμα, ένα κοκκώδες αργιλώδες υλικό που χρησιμοποιείται εκτεταμένα σε μίγματα υποστρώματος για bonsai. Εναλλακτικά, μία καλή συνταγή μίγματος χώματος για τα περισσότερα είδη bonsai είναι να ανακατέψουμε τύρφη, άμμο, ελαφρόπετρα και λάβα σε αναλογία 1:1:1:1.
Τι ανάγκες έχουν τα μπονσάι σε πότισμα και λίπανση;
Η πιο σημαντική φροντίδα για τα μπονσάι είναι το πότισμα. Ποτίζουμε τα μπονσάι μόλις το χώμα τους αρχίζει ελαφρά να στεγνώνει. Το μπονσάι χρειάζεται αρκετό πότισμα μέχρι να βραχεί καλά όλο το ριζικό στου σύστημα. Για να γίνει αυτό πρέπει να ποτίζουμε μέχρι να αρχίσει να βγαίνει το νερό από τις τρύπες της γλάστρας. Για να έχουμε καλύτερο αποτέλεσμα, σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί χρειαστεί επαναληπτικό πότισμα λίγα λεπτά αφού ποτίσουμε. Για το πότισμα του μπονσάι χρησιμοποιούμε ποτιστήρι ή πιστόλι ποτίσματος που βγάζει το νερό σε μορφή ντούζ για να μην απομακρύνεται το χώμα από τη γλάστρα. Χρησιμοποιούμε νερό από την βρύση για το πότισμα του μπονσάι αν και το ιδανικό είναι να συλλέγουμε και να χρησιμοποιούμε βρόχινο νερό που είναι απαλλαγμένο από άλατα.
Τα μπονσάι χρειάζονται λίπανση κατά την διάρκεια της ανάπτυξης τους από τις αρχές της άνοιξης μέχρι τα τέλη του φθινοπώρου. Τα κανονικά δέντρα μπορούν να επεκτείνουν τις ρίζες τους για να αναζητήσουν θρεπτικά συστατικά ενώ τα μπονσάι που είναι φυτεμένα σε μικρές γλάστρες, χρειάζονται λίπασμα που θα αντικαταστήσει τα θρεπτικά στοιχεία του χώματος. Για τα μπονσάι, χρησιμοποιούμε ισορροπημένο πλήρες υγρό λίπασμα που να περιέχει άζωτο, φώσφορο, κάλιο σε σχετικά μικρή αναλογία όπως 5-5-5 ή 6-6-6. Προσθέτουμε το υγρό λίπασμα μία φορά το μήνα, βάζοντας μεγαλύτερες ποσότητες κατά την περίοδο της άνοιξης και του καλοκαιριού και λιγότερες προς το φθινόπωρο. Τα μεγαλύτερα δέντρα συνήθως έχουν μικρότερες ανάγκες σε λίπασμα και θρεπτικά συστατικά, αν και αυτό εξαρτάται και από το είδος του φυτού, την εποχή και την γενικότερη εικόνα του μπονσάι μας.
Μια τελευταία συμβουλή για την φροντίδα των μπονσάι
To κλάδεμα του μπονσάι διαχωρίζεται σε κλάδεμα διαμόρφωσης και σε κλάδεμα συντήρησης. To κλάδεμα συντήρησης γίνεται από τις άνοιξη ως τις αρχές φθινοπώρου και έχει ως στόχο να διατηρήσει το σχήμα του μπονσάι κλαδεύοντας ελαφρά την βλάστηση στην κορυφή και στις εξωτερικές πλευρές του φυτού. Το κλάδεμα διαμόρφωσης γίνεται συνήθως στις αρχές της άνοιξης και περιλαμβάνει κόψιμο μεγαλύτερων βλαστών του φυτού έτσι ώστε να δώσουμε στο φυτό το σχήμα που επιθυμούμε.
